Marche to region rolniczy, jest jednak szalenie urokliwy. Mnóstwo tu cudownych miast z intrygującą historią, góry, niespotykane jaskinie, lasy oraz ogromna liczba klasztorów pełnych arcydzieł ludzkich rąk.
Marche ma 180 km linii brzegowej nad Adriatykiem i aż 26 kurortów.
Pora nieco lepiej poznać Marche.
Jak dojechać do Marche
Samolotem
Ciężko z bezpośrednimi lotami z Polski do Ankony, stolicy regionu Marche. Odkąd obserwuję połączenia lotnicze z Italią, nigdy takowych nie było. Trzeba się posiłkować lotami do Rzymu lub Bolonii, skąd można dojechać do Marche pociągiem lub autobusem.
Można także na jednym z włoskich lotnisk wynająć samochód i być całkowicie niezależnym od środków transportu publicznego. Ja zawsze korzystam z rentalcars, gdzie mogę porównać ceny samochodów i bezpiecznie wynająć auto.
Samochodem
Z Warszawy do Ankony jest 1585 km. Dla jednych to trasa do zrobienia w jeden dzień, inni wolą zdecydowanie mieć nocleg gdzieś po drodze. Tu już musisz samodzielnie zadecydować. Moim zadniem pokonanie 1000 km dziennie jest optymalne, przy dłuższej trasie zmęczenie jest ogromne.
Wskazówka I Nie zapomnij także o ubezpieczeniu na podróż! Nigdy nie wiesz, kiedy się może przydać.
Najpiękniejsze miejsca w Marche
Wszystkie poniżej opisane miejsca naniosłam na mapę. Mam nadzieję, że to będzie dla ciebie pomocne.
Due Sorelle i Riviera del Conero
Riviera del Conero to rajski zakątek Marche, wręcz zapierający dech. Ale nie na wszystkie plaże można tu dojechać autobusem lub samochodem. Niektóre rajskie plaże są dostępne wyłącznie od strony morza. Jedną z nich jest wyjątkowa Due Sorelle.
Due Sorelle (Dwie Siostry) to symbol wybrzeża Monte Conero. Nie ma tu żadnych udogodnień, więc trzeba zadbać o własny prowiant i ew. osłonę przed słońcem.
Plaża jest dostępna od strony morza, choć jeszcze niedawno można było dojść pieszo szlakiem, Passo del Lupo Sentiero delle Due Sorelle, ale obecnie jest zakaz. Na plażę najlepiej dostać się z portu w Numana oraz z plaż Marcelli i Sirolo. Są organizowane rejsy, ale można też wypożyczyć łódkę i płynąć samodzielnie.
Polecam jednak dojście do punktu widokowego, Belvedere Sud, skąd rozpościera się wspaniały widok na Due Sorelle i riwierę. Można do tam dotrzeć w około dwadzieścia minut, zaczynając od Badia di San Pietro (Opactwo św. Piotra), jest można zostawić samochód. Idzie się ścieżką niemal w cieniu, choć oczywiście latem jest bardzo gorąco. Od czasu do czasu są prześwity z widokiem na morze. Widok z punktu widokowego jest wart spaceru nawet w skwarze. Osobiście zawsze polecam jednak wczesny poranek na takie wędrówki.
Ascoli Piceno – miasto średniowiecznych turniei
Latem, w drugą niedzielę lipca i pierwszą niedzielę sierpnia, odbywają się tu dwa turnieje kawalerskie o średniowiecznej tradycji, zwane Quintana. Każda dzielnica ma swego rycerza, giermka, damę i mieszkańców, którzy im kibicują. Zadaniem rycerza jest zdobycie jak największej liczby punktów, dźgając kukłę bronią jeźdźca konnego z tej epoki. Wspaniałe widowisko, ludzie w strojach z epoki.
Ascoli Piceno ma wiele wspaniałych placów, z których Piazza del Popolo jest największym i najbardziej znanym. Do zwiedzenia jest tu m.in. chrzcielnica – battistero i katedra.
Trzeba tu koniecznie spróbować olive ascolane. To lokalny street food, oliwki otoczone mielonym mięsem, bułką tartą i smażone w wysokiej temperaturze. Palce lizać.
Wskazówka I Dowiedz się więcej o kuchni regionu Marche.
Loreto – sanktuarium i polski cmentarz wojenny
Miejscem wyjątkowym dla Polaków jest Loreto. Na wzgórzu wznosi się przepiękna Basilica della Santa Casa, czyli świętego domu. Jak głosi legenda, bazylika jest domem Maryi z Nazaretu, przeniesiony tu przez Aniołów. Jest to więc sanktuarium maryjne, do którego spieszą pielgrzymi, ale nie tylko.
Podczas II wojny światowej, miasto to zostało wyzwolone z rąk niemieckich, przez wojsko polskie. Stąd też w okolicach sanktuarium znajduje się cmentarz z II Korpusu Żołnierzy Polskich. Pamiętaj, gdy wybierzesz Włochy środkowe jako cel swojej podróży o Loreto.
Urbino – perełka Marche
Centrum historyczne Urbino zostało wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO w 1998 roku. Najbardziej znanym zabytkiem miasta jest Palazzo Ducale (Pałac Książęcy) z epoki renesansu, który jest obecnie jest siedzibą Galerii Narodowej Marche. Charakterystyczne dla pałacu są wieżyczki od tylnej strony budynku.
W 1483 roku w Urbino urodził się słynny artysta, Rafael Santi. Można zwiedzić jego rodzinny dom znajdujący się przy via Raffaello 57, zobaczyć wyposażenie z czasów Rafaela i piętnastowieczne freski.
Zachwycające jest też piękne wnętrze katedry zbudowanej w stylu neoklasycystycznym, a zaprojektowanej przez architekta, Giuseppe Valadiera. Ten sam architekt jest odpowiedzialny za kościół zbudowany w skale w Genga, który także jest wspomniany w tym artykule.
Z miastem był związany także Piero della Francesca, który tworzył na dworze księcia Federica da Montefeltro, a także Baldassare Castiglione, który opisując wrażenia z życia w Urbino stworzył „Dworzanina” oraz Leon Battista Alberti, jeden z architektów włoskiego renesansu.
Urbino to dzisiaj miasto studenckie.
Urbania – miasto z portretu Federico da Montefeltro
Urbania to małe miasteczko otoczone zielenią, przez które przepływa rzeka Metauro, w pobliżu Urbino. Do początku XVII wieku miasteczko nosiło nazwę Casteldurante. W 1636 r. zmieniono nazwę na Urbania, po zaanektowaniu przez Watykan terenów wokół miasta. Nowa nazwa była hołdem dla ówczesnego papieża Urbana VIII, który zasiadał na tronie papieskim w latach 1623-1644.
Po przejęciu przez Federico da Montefeltro, księcia Urbino, Urbania przeszła gruntowną przebudowę. Federico chciał sprowadzić sztukę i kulturę do Urbanii. Od XV wieku miasteczko stało się ważnym ośrodkiem majoliki.
Dziś Urbania oferuje przyjemne spacery pod portykami, sercem miasta jest Piazza San Cristoforo, jest także teatr, Teatro Bramante, założony ponad 150 lat temu. Jest tu dość intrygującą „wystawa” mumii, która przyciągnęła uwagę National Geographic, kościoły przypominające klejnoty i cudowna willa Barco, która powstała jako letnia rezydencja sąsiadująca z terenami łowieckimi książąt Urbino.
W lipcu w Urbanii odbywa się coroczny festiwal ceramiki, podczas którego artyści lokalni oraz goście z kraju i zagranicy prezentują publicznie swoje umiejętności ceramiczne.
W Urbanii można podziwiać panoramę, która zainspirowała Piero della Francesca przy tworzeniu portretu Federico da Montefeltro. Dyptyk księcia i księżnej Urbino to najsłynniejsze dzieło Piero della Francesca. obecnie znajduje się w Galerii Uffizi we Florencji.
Serra San Quirico – średniowieczna forteca
To średniowieczna forteca z ekscytującymi krytymi korytarzami w murach miejskich, które w przeszłości służyły do obrony i schronienia. Nazwa miasta pochodzi od słowa „serra”, oznaczającego zamknięty, niedostępny teren i patrona tej wsi, San Quirico.
Najlepsze w Serra San Quirico jest spacer po zadaszonych przejściach w murach miejskich, tzw. copertelle, z nieco innym widokiem z każdego kolejnego okna.
Mury miejskie zostały zbudowane na kilku poziomach, dlatego niektóre copertelle znajdują się jedna nad drugą.
To miasteczko urzeka krajobrazem. Wystarczy spojrzeć z tarasu widokowego znajdującego się na głównym placu miasta, Piazza della Libertà. Roztacza się stąd wspaniały widok na winnice w Valle dell’Esino, dolinie znanej z wina Verdicchio.
To, co naprawdę warto zobaczyć, to Chiesa di Santa Lucia. Bogactwo zdobień tego kościoła jest zaskakujące!
Dawniej rejon miast Genga, Serra San Quirico i Fabriano, był uważany za region bezpieczny i duchowy, dlatego osiedliło się tu wielu mnichów i jest wiele pięknych kościołów.
Tuż przed wejściem do miasta znajduje się charakterystyczny romański kościół, w którym obecnie mieści się teatr, Teatro Comunale Santa Maria del Mercato.
W Serra San Quirico znajduje się także siedziba Parco Regionale Golla della Rossa e di Frasassi.
Genga – wioska z wapienia
Słowo „la genga” oznacza wapień, nie powinno więc nikogo zdziwić, że tutejsze domy są wzniesione z tych skał. Miasteczko, skąd pochodził papież Leona XII, jest położone na wzgórzu i wyjątkowo spokojne. Najczęściej słychać tu … śpiew ptaków.
W miasteczku znajduje się Museo di Genga, poświęcone zarówno samej Gendze, jak i okolicznym jaskiniom (opisane poniżej Grotte di Frasassi). Ważną część muzeum poświęcono dwóm ważnym skarbom z okolic Gengi, Wenus ze starszej epoki kamienia i Madonna col Bambino z XIX wieku.
Niedaleko Genga znajduje się imponujące opactwo, Abbazia di San Vittore alle Chiuse.
Ten rejon Marche to Gola di Frasassi (wcześniej znana jako Gola del Sentino), wąska przełęcz o długości około trzech kilometrów. Przełęcz jest utworzona przez rzekę Sentino i biegnie głęboko w czarującym krajobrazie Marche. Gola jest otoczona z jednej strony przez Monte Frasassi, a z drugiej przez Monte Vallemontagnana. Wzdłuż tej przełęczy znajdują się jaskinie, które były używane przez ludzi od czasów prehistorycznych. Nie tylko zapewniały schronienie, ale były również postrzegane jako miejsca kultu religijnego.
Grotte di Frasassi – najpiękniejsze jaskinie we Włoszech
Jaskinie Frasassi to niewątpliwie jedna z najbardziej znanych atrakcji przyrodniczych regionu Marche. Labirynt połączonych jaskiń krasowych liczą 13 km długości i należą do największych w Europie.
W jaskiniach można podziwiać wprawiające w zachwyt formy nacieków: stalaktyty, stalagmity, stalagnaty, draperie, makarony, misy martwicowe i in. Zaczęto je badać w 1948 r., a w 1971 r. odkryto największą i najbardziej spektakularną z jaskiń — Otchłań Ankony. Skalna komnata ma wymiary 180 na 120 metrów i wysokość 200 metrów. Zwiedzanie tej jaskini to niesamowite przeżycie, pojęcie proporcji staje się zupełnie abstrakcyjne.
Niezwykle charakterystyczna jest Komnata Świec, którą często widać na zdjęciach promujących jaskinie. Alabastrowe stalagmity przypominają świece, a zagłębienia skalne w miejscach, gdzie powstają nacieki kojarzą się z podstawkami świec.
Jaskinie są częścią parku przyrody, Parco Naturale Regionale Gola della Rossa e di Frasassi.
Wskazówka I Do jaskiń można dostać się specjalnym autobusem odjeżdżającym z dużego parkingu, gdzie są także kasy biletowe. Można więc zostawić samochód, kupić bilety wejściowe i autobusem przejechać 2 km do wejścia. Zwiedzanie odbywa się w grupach z przewodnikiem i twa ok. 1 h 15 min. W środku panuje stała temperatura 14°C, więc nawet latem trzeba wziąć ze sobą coś cieplejszego do ubrania.
Tempio del Valadier – ośmiokątny kościół w grocie
Zaledwie 1,5 km od wejścia do Grotte di Frassasi znajduje się Tempio del Valadier oraz licząca niemal tysiąc lat pustelnia, Eremo Santa Maria Infra Saxa.
Wzmianki o istnieniu pustelni pochodzą już z 1029 r. To prosta kamienna budowla, która opiera się o skalną ścianę i w której została wykuta część jej wnętrza.
Kilka kroków dalej znajduje się wielka grota, nazywana także Ucieczką grzeszników. Od wieków służyła okolicznej ludności jako schronienie przed najazdami, wojnami i złoczyńcami.
W 1827 roku w grocie powstało Tempio del Valadier (Świątynia Valadiera). To niewielki kościół zbudowany na planie oktagonalnym na zamówienie papieża Leona XII, który pochodził z pobliskiej Gengi. Kształt ośmiokąta nie był przypadkowy, bowiem symbolizuje zmartwychwstanie i życie wieczne.
Jeszcze od dawna sądzono, że za projektem kościoła stał znany architekt z Rzymu, Giuseppe Valadier, jednak badanie wcześniej niezbadanych archiwów z 2016 r. wykazało, że to projekt lokalnych architektów. Pomimo tych rewelacji, nadal powszechnie używa się określenia „Tempio del Valadier”.
Wskazówka I Aby dojść do jaskini, należy podejść drogą o długości około ok. 700 m, cały czas pod górę.
Miejsce to zyskuje szczególny charakter w okresie świąt Bożego Narodzenia. To jedna wielka bożonarodzeniowa szopka z żywymi zwierzętami i ludźmi w ubraniach z epoki narodzin Jezusa Chrystusa.
Wskazówka I Szczegółowo opisałam to miejsce w artykule Tempio del Valadier.
Fabriano – miasto papieru
Czy ktokolwiek słyszał o włoskim mieście papieru?
Fabriano zostało założone w XI wieku. W tym czasie składało się z Castelnuovo i Castelvecchio, nowego i starego zamku, które były oddzielone rzeką Giano. Kiedy w XIII wieku rozpoczęto tu produkcję papieru, stało się dobrze prosperującym miastem, a obie części zostały połączone.
W Fabriano życie tętni na Piazza del Comune, przy fontannie Lo Sturinalto, która została zaprojektowana przez Grondalo w 1285 roku, a inspiracją do jej stworzenia była Fontana Maggiore z Perugii.
W budynku dawnego klasztoru, znajduje się muzeum papieru i znaków wodnych, Museo della Carta e della Filigrana. Muzeum świetnie ukazuje historię papiernictwa w najdrobniejszych szczegółach. Jest tu także stara papiernia, która wciąż działa. Na świecie pozostało tylko kilka takich, a ta jest jedyną we Włoszech.
Ale Fabriano to także wspaniały teatr, Teatro Gentile, biblioteka w dawnym kościele czy galeria sztuki, Pinacoteca Civica „Bruno Molajoli”.
Fabriano dla smakoszy
Polecam wybrać się na spróbowanie lokalnych przysmaków do hali targowej, w której każdego ranka odbywa się targowisko. Mercato coperto znajduje się przy Piazza Garibaldi 37.
Miasto słynie z produkcji wyjątkowego salami, Salame di Fabriano, w którym kawałki słoniny mają kształt rombów. To produkt znajdujący się na liście włoskiego Prezydium Slow Food zajmującego się ochroną zagrożonych produktów.
A na kawę warto wpaść do Caffè Storelli. Ta kawiarnia ma ponad sto lat, a jej specjalnością jest squaglio, gęsta, gorąca czekolada.
Polecam także wyjątkowy browar IBeer!
I na koniec ciekawostka.
To stąd pochodził papier, na którym wykaligrafowano polską konstytucję, z okazji uroczystości zaprzysiężenia nowego Prezydenta RP. Zadania podjęła się pani Ewa Landowska, która kaligrafią zajmuje się od 1999 roku, na zlecenie Kancelarii Sejmu w 2015 roku. Był to papier Century Cotton Laid Ivory, 120 g.
Sassoferrato – u stóp góry czarownicy
Kompletnie w Polsce nieznane Sassoferrato leży tuż przy granicy dwóch włoskich regionów Umbrii i Marche, u stóp Monte Strega – góry czarownicy, wiedźmy, która chroni miasto, a szczególnie – jego tajemnice.
Tu nadal odbywają się msze Templariuszy, można zjeść obiad w restauracji, gdzie fundamenty mają 2 tysiące lat, a w pobliskich eremach żyją pustelnicy przyjeżdżający z najdalszych zakątków świata. Niegdyś sam św. Franciszek wpadał tu z oddalonego zaledwie o 40 km Asyża. Bitwa pod Sentinum, która zaważyła na wynikach III wojny samnickiej i położyła kres koalicji antyrzymskiej, złożonej z Umbrów, Gallów i Etrusków była właśnie tu!
Wskazówka I Poznaj mój szczegółowy przewodnik o Sassoferrato.
Gdzie nocować w Sassoferrato
Hotel Raffaello Residence w Sassoferrato
Jeśli preferujecie mieszkanie w centrum miasta, polecam Hotel Raffaello Residence. Właściciele są przesympatyczni, a cechą wyróżniającą hotel są najwygodniejsze łóżka w mieście. Można wynająć pokój, jak i całe mieszkania z kuchnią. Są tu pyszne śniadania. Hotel znajduje się w dolnej, nowszej części miasta, więc wszędzie jest blisko.
Apartamenty Vicolo Santa Chiara w historycznym centrum Sassoferrato
Vicolo Santa Chiara to apartamenty położone w najbardziej romantycznej części Sassoferrato, w jego centrum historycznym. Apartamentów jest w sumie 3: La Luna, Il Sole, Le Stelle czyli księżyc, słońce i gwiazdy.
Agriturismo Antico Muro w Sassoferrato
Dla ceniących sobie wygodę mieszkania w agroturystyce z doskonałą restauracją, nie można pominąć Agriturismo Antico Muro. To właśnie koło nich biegnie wykopalisko starożytnego miasta Sentinum! Nawet jeśli nie zdecydujesz się na zamieszkanie tutaj, musisz wpaść, skosztować świetnej kuchni Guido, który jest szefem kuchni i właścicielem agroturystyki. Można zjeść wiele lokalnych przysmaków. Agroturystyka jest położona na wjeździe do miasta.
Agriturismo Le Perelle
Le Perelle to trzypoziomowy dom z basenem, który może pomieścić nawet 10 osób. Na dole znajduje się część gospodarcza oraz dwa duże pomieszczenia na aktywny wypoczynek z siłownią, piłkarzykami i jacuzzi. Parter to apartamenty i kuchnia, a na górze jest wspólna przestrzeń do zabaw z dziećmi, czytelnia, sypialnia. W apartamencie jest świetnie wyposażona kuchnia. Właściciele są fantastyczni.
Cupramontana – miasto poza szlakiem
Niewielka Cupramontana jest położona na wysokości 505 m n.p.m. Dojazd do miasteczka jest ekscytujący, a widoki na okolicę zapierają dech.
Najważniejszą postacią Cupramontana był malarz, pisarz i poeta, Luigi Bartolini (1892–1963). W wielu miejscach znajdują się jego wspaniałe obrazy, jak w kościele św. Leonarda, Chiesa Collegiato di S. Leonardo, stojącym vis a vis domu, w którym mieszkał Bartolini. W centrum historycznym jest także klasztor, Monastero Santa Caterina, zbudowany w pierwszych dziesięcioleciach XVIII wieku. Ciekawostką są podziemne konstrukcje znajdujące się pod klasztorem, które tworzą istny labirynt tuneli wykutych w piaskowcu.
W Cupramontana ciekawostką jest muzeum etykiet wina, Museo Internaziolane dell’Etichetta del Vino.
Zgromadzono tu blisko 60 000 etykiet z butelek wina. Wystawę podzielono na trzy sekcje: pierwsza przechowuje etykiety z lat 1800-1950, druga obejmuje dzieła współczesnych artystów (Fazzini, Cascella, Fiume i Rambaldi), trzecia gromadzi etykiety z 57 krajów winiarskich z całego świata. Są tu etykiety klasyczne, ale nie brakuje ciekawych kolekcji: erotyczne, włoscy politycy, sztuka, motyw kwiatowy, amerykańscy prezydenci, przywódcy II wojny światowej i wiele innych.
Okolice Cupramontana
Będąc w tych okolicach warto zboczyć nieco z trasy, aby zobaczyć jeszcze kilka miejsc, związanych z duchowością tych ziem.
Pierwsze z nich to pustelnia, Eremo dei Frati Bianchi. W 2000 roku rozpoczęła się intensywna faza restrukturyzacji oraz badania tego miejsca, którego historia liczy sobie 1000 lat. Obecnie znajduje się w rękach prywatnych, ale są wyznaczane dni na zwiedzanie. Jest także Eremo dei Frati Neri (Convento dei Frati Neri), ale znacznie mniej ciekawy, więc nie pomyl ich.
Drugie znajduje się nieco dalej, to Abbazia di Sant’Urbano, zdekonsekrowany kościół rzymskokatolicki i opactwo benedyktynów w Apiro. Zawsze otwarty, więc można podziwiać. Bonusowo dodam trzecie miejsce w tym samym duchu, Abbazia del Beato Angelo.
Jeszcze więcej Marche
W 2022 roku spotkałam się online z Anią Traczewską, która od wielu lat jest mieszkanką regionu Marche. Anny opowieść jeszcze bardziej zachęcają do odwiedzin tej części Włoch. Koniecznie posłuchaj wskazówek Ani, opowiada z pasją, nie szczędzi detali i kusi lokalną kuchnią. Wspomina także o miejscach, których ja nie opisałam w tym artykule.
Planując swoją podróż
Znajdź najlepszy hotel lub apartament na swoje włoskie wakacje dzięki booking.com.
Pamiętaj, aby zawsze mieć wykupione ubezpieczenie turystyczne. Ja korzystam z najlepszej na rynku porównywarki rankomat.pl.
Jeśli potrzebujesz samochodu we Włoszech, skorzystaj z oferty rentalcars.com, aby porównać oferty i zarezerwować najwygodniejszy samochód dla siebie.
Potrzebujesz biletów na prom we Włoszech? Znajdziesz je na Direct Ferries.
Gdy kupujesz coś za pośrednictwem moich linków, zarabiam niewielką kwotę. Ty nadal płacisz tyle samo, ze mną dzieli się sprzedawca. Dziękuję za twoje znaczące wsparcie.
Nie masz teraz czasu na czytanie? Nie ma sprawy! Zapisz sobie poniższe zdjęcia na Pinterest, aby przeczytać później.
Włoska poczta
Dzielę się z Tobą moimi włoskimi podróżami mając nadzieję, że cię zainspirują do samodzielnego poznawania jednego z najpiękniejszych krajów na świecie. Dlatego zachęcam, abyś dołączył także do czytelników mojego newslettera, poste italiane. Tylko dzięki temu nie przeoczysz niczego, co się pojawiło na blogu, ale przede wszystkim, otrzymasz mnóstwo dodatkowych informacji.
Jeśli potrzebujesz pomocy w znalezieniu praktycznych informacji o Italii, zapraszam Cię do mojej grupy na FB: Moje wielkie włoskie podróże, którą wyróżnił Magazyn Glamour, jako jedna z najciekawszych grup na FB. Zapraszam cię także na mojego Instagrama, na którym znajdziesz całą masę włoskich inspiracji!
